Diễn biến trọng yếu trong tiến trình đàm phán
Trong tuần qua, vòng đàm phán hạt nhân lần thứ hai giữa Hoa Kỳ và Cộng hòa Hồi giáo Iran đã diễn ra tại Rome, Italy, đánh dấu một bước chuyển quan trọng trong nỗ lực thiết lập lại một thỏa thuận hạt nhân toàn diện và bền vững. Các cuộc trao đổi này không chỉ phản ánh ý chí chính trị của cả hai bên trong việc tái khởi động tiến trình đàm phán bị gián đoạn kể từ năm 2018, mà còn hàm chứa các yếu tố định chế hóa, khi đôi bên nhất trí sẽ tiếp tục vòng đối thoại tiếp theo tại Muscat (Oman) trong tuần này. Mục tiêu trung hạn là xây dựng một cơ chế ràng buộc pháp lý vững chắc, có tính minh bạch cao trong quá trình thực thi và đi kèm với các điều khoản thanh sát độc lập dưới sự giám sát của các tổ chức quốc tế.
Đặc điểm cấu trúc yêu sách và định vị lập trường của các bên
Phía Iran nhấn mạnh yêu cầu thiết yếu rằng Hoa Kỳ cần đưa ra một cam kết chính thức về việc không đơn phương rút khỏi bất kỳ thỏa thuận nào đạt được, tránh lặp lại tiền lệ năm 2018 dưới thời Tổng thống Donald Trump. Đồng thời, Iran yêu cầu thiết lập một cơ chế kiểm soát rõ ràng và minh bạch đối với quá trình làm giàu urani, bao gồm việc giới hạn mức độ làm giàu và số lượng kho dự trữ. Tehran cũng thúc đẩy một lộ trình dỡ bỏ trừng phạt theo từng giai đoạn, có thể kiểm chứng, và gắn với việc thực thi các nghĩa vụ cụ thể từ phía Iran.
Ngược lại, Washington giữ lập trường chiến lược không thay đổi rằng Iran tuyệt đối không được phép phát triển hoặc tiếp cận vũ khí hạt nhân trong bất kỳ điều kiện nào. Mỹ đòi hỏi các điều khoản kiểm soát nghiêm ngặt, cơ chế thanh sát đột xuất và quyền truy cập không giới hạn của các cơ quan quốc tế nhằm đảm bảo tính không thể đảo ngược của tiến trình phi hạt nhân hóa.
Vai trò điều phối của Oman và khả năng bảo trợ từ Liên bang Nga
Theo các nguồn tin từ Al Jazeera và The Guardian, Vương quốc Oman tiếp tục phát huy vai trò trung gian ngoại giao với khả năng điều phối linh hoạt và đáng tin cậy. Muscat không chỉ cung cấp nền tảng trung lập để tổ chức các cuộc gặp kín, mà còn đóng vai trò kết nối thông tin giữa các phái đoàn trong những thời điểm bế tắc.
Bên cạnh đó, Liên bang Nga được cho là đang tích cực vận động để giữ vai trò bảo trợ kỹ thuật hoặc giám sát thực thi đối với một số điều khoản cụ thể, nhờ vào quan hệ chiến lược lâu dài với Iran và sự hiện diện mạnh mẽ tại các diễn đàn đa phương như Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc và Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA).
Phản ứng thị trường và hệ quả chiến lược tiềm tàng
Ngay sau khi thông tin về tiến triển đàm phán được công bố, thị trường năng lượng toàn cầu ghi nhận các phản ứng tích cực rõ rệt. Giá dầu thô Brent đã giảm nhẹ do kỳ vọng vào môi trường địa chính trị ổn định hơn tại Trung Đông, từ đó làm dịu tâm lý lo ngại về gián đoạn nguồn cung. Thị trường vàng cũng có xu hướng điều chỉnh giảm do mức độ rủi ro địa chính trị được xem là đã hạ nhiệt.
Tuy nhiên, các nhà phân tích cảnh báo rằng triển vọng dài hạn của bất kỳ thỏa thuận nào vẫn sẽ bị chi phối mạnh bởi các yếu tố như mức độ cam kết chính trị thực chất, tính khả thi trong triển khai và các rào cản kỹ thuật hiện hữu trong việc xác minh hoạt động hạt nhân của Iran. Thêm vào đó, bối cảnh cạnh tranh chiến lược Mỹ – Trung và vai trò ngày càng tăng của các quốc gia trung gian như Nga và Thổ Nhĩ Kỳ cũng có thể ảnh hưởng đến cấu trúc an ninh khu vực trong tương lai gần.
Bước chuyển sang giai đoạn định hình cơ chế thực thi
Vòng đàm phán hiện tại đánh dấu sự dịch chuyển từ giai đoạn tiếp cận chính trị sang pha thể chế hóa các điều khoản và quy trình thực thi cụ thể. Mặc dù còn tồn tại không ít bất đồng về mặt kỹ thuật và chính trị, việc đạt được một số đồng thuận sơ bộ cho thấy khả năng hiện thực hóa một trật tự kiểm soát hạt nhân mới tại Trung Đông là điều không thể loại trừ.
Trong bối cảnh cấu trúc an ninh toàn cầu đang có nhiều biến động và sự hình thành các liên minh đa cực, bất kỳ bước tiến nào trong đàm phán Mỹ – Iran đều sẽ có tác động lan tỏa tới các trục quyền lực khu vực và làm thay đổi cán cân chiến lược giữa các cường quốc trong thời gian tới.
Nếu bạn muốn học sâu hơn về giao dịch, hãy tiếp tục khám phá các bài viết hướng dẫn khác trên website của Uni và đừng quên tham gia cộng đồng Unicorn Share để ace trader cùng nhau chia sẻ, phát triển nhé!
Trump gia tăng áp lực lên Iran: Căng thẳng leo thang, nguy cơ xung đột ở Trung Đông